'VPRO Tegenlicht': You can't kill the story

Niet alleen in oorlogssituaties lopen journalisten gevaar. Ze krijgen ook te maken met fysiek geweld, digitale aanvallen, staatsterreur en bedreigingen uit de onderwereld. Hoe kunnen journalisten zich wapenen tegen deze dreigingen, en hun vak blijven uitoefenen?

Daarvoor moeten we onderzoeksjournalistiek anders gaan bedrijven, volgens de Franse journalist Laurent Richard. In 2015 was Richard getuige van de bloedige aanslag op de redactie van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo, waar hij naast werkte. Samen met een clubje dappere onderzoeksjournalisten richtte hij vervolgens in 2016 het collectief ‘Forbidden Stories’ op. Ze ontwikkelen methodes voor samenwerking zodat belangrijke, gevaarlijke verhalen het licht blijven zien. Zo is zelfs de dood van een journalist niet het einde van een verhaal.

Journalistieke samenwerking is cruciaal voor de manier waarop Forbidden Stories werkt. Volgens Richard is collaborative journalism de toekomst van de onderzoeksjournalistiek. Weg met de journalistieke ego’s en de jacht op persoonlijke scoops, tijd voor een samenwerking op internationaal niveau.

'VPRO Tegenlicht' volgt Richard terwijl hij het collectief uitbreidt, zijn methodes deelt en een nieuw verhaal onder zijn hoede neemt. Zo is hij met het team van Forbidden Stories in Amman, Jordanië, waar ze bedreigde journalisten uit het Midden-Oosten de mogelijkheid bieden om hun gevoelige informatie in een digitale ‘kluis’ onder te brengen. Op die manier kunnen ze de onderzoeken die ze doen naar corruptie, staatsterreur en terrorisme veiligstellen voor het geval dat hun iets overkomt en ze hun werk zelf niet meer kunnen afmaken.

Presidentsverkiezingen Azerbeidzjan
Terwijl Richard in Amman is, zien we hoe zich een nieuw en explosief verhaal ontvouwt aan de andere kant van de wereld, in Azerbeidzjan. Vier Azerbeidzjaanse journalisten zijn daar gearresteerd door de autoriteiten van het land. In de maanden voorafgaand aan hun aanhouding hebben zij de corruptie in de hogere echelons van de macht aan de kaak gesteld door vernietigende onderzoeken te publiceren tegen personen die dicht bij president Aliyev staan.

'Tegenlicht' is erbij als Forbidden Stories vervolgens met een consortium van internationale partners het onderzoek van deze journalisten voortzet. Onder hen Bastian Obermayer en Frederik Obermaier, winnaars van de Pulitzer Prize en oprichters van Paper Trail Media, bekend door hun onthullingen in de Panama Papers.

Obermayer en Obermaier: 'De Azerbeidzjaanse autoriteiten moeten één ding begrijpen: ze kunnen onderzoeken niet stoppen door journalisten te arresteren. Integendeel, journalisten van over de hele wereld zullen hun werk voortzetten totdat de waarheid zegeviert en alle misstanden aan het licht zijn gebracht.'

Lukt het hen om het verhaal nog voor de presidentsverkiezingen in Azerbeidzjan op 7 februari naar buiten te brengen? En hoe zal het aflopen met de vier journalisten in de gevangenis in hoofdstad Bakoe?

Regie: Shuchen Tan
Research: Marijntje Denters
Producer: Marie Schutgens
Eindredactie: Julia Veldman

'VPRO Tegenlicht: You can't kill the story', zondag 4 februari om 22.05 uur bij de VPRO op NPO 2.