Nieuw op Canvas: 'Weduwen na de Val'

Ooit waren ze keizerin of first lady en stonden ze naast hun man in het centrum van de macht. Daardoor zijn het kroongetuigen van wat er zich heeft afgespeeld op het hoogste politieke niveau in hun land en in de wereld. Allemaal hebben ze een historische omwenteling meegemaakt. Aan de hand van zijn gesprekken met de weduwen en archiefbeelden reconstrueert Peter Verlinden telkens het verhaal van de val van het regime waar ze zo nauw bij betrokken waren.

Aansluitend bij elke aflevering laat canvas.be telkens enkele getuigen aan het woord die reageren op het verhaal van de weduwen.

'Het is een voorrecht om door de ogen van de weduwe inzicht te krijgen in het cynische spel van de macht, op een ogenblik dat wereldgeschiedenis geschreven werd. Zelfs al beseffen zij dat nu pas, decennia later.' - Peter Verlinden

Farah Diba is de weduwe van sjah Mohammed Pahlavi. Zij was de laatste keizerin van Perzië, tot het eeuwenoude koninkrijk de Islamitische Republiek van Iran werd en de keizer werd vervangen door een ayatollah.

Agathe Kanziga is de weduwe van Hutu-president Habyarimana van Rwanda. Zij was samen met haar man 21 jaar lang aan de macht, tot de genocide en de oorlog het land verwoestten. Tot op de dag van vandaag is het een onverwerkt trauma dat het Rwandese volk verdeelt.  De weduwe zelf is omstreden en wordt door een deel van de gemeenschap nog altijd verdacht van betrokkenheid bij de genocide.

Jehan Sadat is de weduwe van de Egyptische president Anwar Sadat, de eerste Arabische leider die vrede wilde sluiten met Israël. Hij bekocht het met zijn leven. Onder zijn regime werd de radicale vleugel van de Moslimbroeders groter dan ooit. Sadats politiek dringt door tot in het Egypte van vandaag, waar president Sisi hem als een van zijn voorbeelden ziet.

'Na een leven in ballingschap, tientallen jaren, ver weg van 'thuis', rouwen de drie weduwen om het verlies van hun man, maar ook om het verlies van ‘hun land’, zoals dat door hun man werd bestuurd. Voor hen is het een verloren paradijs, waar ze met veel nostalgie over praten.' - Peter Verlinden

Aflevering 1: Iran (Farah Diba) – dinsdag 18 april
'We waren er fier op Iraniërs te zijn. Onze cultuur was zo oud en belangrijk. Ons land had duizenden jaren geleden op allerlei gebieden al zoveel verwezenlijkt, in een tijd toen de Europese landen nog niet eens bestonden. Dat zat in ons bloed, in onze trots.' - Farah Diba

In de eerste aflevering ontmoet Peter Verlinden in Parijs de 78-jarige Farah Diba, de laatste keizerin van Iran en de weduwe van sjah Mohamad Reza Pahlavi (1919-1980). Farah Diba leefde 20 jaar aan de zijde van de sjah. Ze leerde hem kennen als studente in Parijs en ze trouwden in 1959. Het was een sprookjeshuwelijk vol glamour tegen de achtergrond van groeiende politieke spanningen in een land waar de elite in de steden het Westen als voorbeeld nam, maar het platteland nog bijna in feodaliteit leefde. Farah Diba is een kroongetuige van de regeerperiode van haar man, van de onrust in hun land en de grote islamitische revolutie die erop volgde. 

Die omwenteling vond plaats op 16 januari 1979. Toen kwam een einde aan het 2500 jaar oude Perzische koninkrijk. De geestelijke leider Khomeini nam de macht over en sindsdien is Iran een islamitische republiek waarbij de ayatollahs de opperste macht hebben. Farah Diba: 'We hebben toen niet goed gereageerd. Ik kan nog altijd niet geloven hoe het mogelijk is dat de mensen Khomeini en de religieuzen hebben verkozen om vrijheid en democratie te krijgen.'

Vandaag zijn niet alle Iraniërs gelukkig in de islamitische republiek, waar strikt volgens de islamwetten wordt geleefd. Nochtans hebben destijds miljoenen Iraniërs, links progressief en rechts conservatief, Khomeini gesteund tégen de sjah. Ook het Westen, dat daarvoor zo’n goede diplomatieke band had met de sjah, keerde zich tegen hem.

Hoe is het destijds zover kunnen komen? Waar ging het zo fout met het regime van de sjah dat zovelen zich tegen hem keerden? Farah Diba geeft ons een persoonlijke inkijk in één van de boeiendste periodes in de geschiedenis van het Midden-Oosten. Haar verhaal wordt rijkelijk  geïllustreerd met archiefbeelden. En van één ding is Farah Diba zeker: 'Ons land is in de loop van de geschiedenis vaak belaagd door vreemde mogendheden, maar Iran is er nog altijd, net als de Iraanse identiteit. En ook nu zal die zegevieren.'

Canvas.be laat getuigen uit Iran aan het woord die reageren op het gesprek van Peter Verlinden met Farah Diba.

Een van hen is Ali Kouchi.  Deze dichter werd in 1959 geboren in een klein dorpje op de grens met Koerdistan en verhuisde op zijn vijfde naar Teheran. Ali was het grondig oneens met het beleid van de sjah. Hij vertelt waarom zoveel mensen, ook hij, de sjah ten val wilden brengen.  Maar hij legt ook uit hoe Khomeini iedereen misleidde. Ali zat zowel onder het regime van de sjah als tijdens Khomeini in de gevangenis en arriveerde in 1985 in België.

Maryam Kamal Hedayat, een 36-jarige documentairemaakster en haar moeder Parvaneh Sarabi ontvluchtten Iran in 1984. Maryam’s ouders zijn pro-sjah en zij groeide op met het verhaal van de sjah als gevallen held. Ze vindt het erg pijnlijk dat die geschiedenis de mensen van Iran zo verdeeld heeft.

'Weduwen na de Val', vanaf dinsdag 18 april om 21.15 uur op Canvas.