'Watt': een nieuwe Canvas-reeks over energie en klimaat

De vraag is niet of we zonder kunnen, maar waar we al die energie vandaan halen zonder onze planeet om zeep te helpen.

In de zesdelige reeks 'Watt' gaan spoedarts en klimaatactivist Natalie Eggermont  (29) en energie-ingenieur Jonas Verstraeten (24) op zoek naar antwoorden op het energievraagstuk, zowel in Vlaanderen als in de rest van de wereld. Wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende energiebronnen? Hoever staan we met de energietransitie? Hoe pakken andere landen het aan en is er hoop op een groene en betere toekomst?

Energiespecialist Thijs Van de Graaf (Ugent) vult hun bevindingen aan met feitelijke en geopolitieke inzichten over energie en klimaat.  In de laatste aflevering is het woord aan de politici: wat is hun visie op het energiebeleid in Vlaanderen?

'De klimaatverandering is voor mij dé uitdaging van deze tijd en van onze generatie. Ik denk dat iedereen van mijn leeftijd de wereld op een ingrijpende manier zal zien veranderen tijdens zijn leven. Op een goede of slechte manier. Ik wil er alles aan doen opdat we de juiste weg kiezen', aldus Natalie Eggermont.

'Als ingenieur ben ik vooral op zoek naar oplossingen die haalbaar en betaalbaar zijn voor iedereen. Want alleen dan kan het werken. Dat is waar ik naar op zoek ben: een realistische oplossing voor het energieprobleem', zegt Jonas Verstraeten.

Zelfde missie, andere visie
Natalie en Jonas hebben net hetzelfde doel voor ogen: een wereld zonder CO2-uitstoot om de klimaatopwarming niet te hard te laten ontsporen. Want heel veel warmer moet het voor hen en de generaties na hen niet worden. Maar al willen ze hetzelfde bereiken, toch zijn Natalie en Jonas erg verschillend. Natalie is heel idealistisch, Jonas heel pragmatisch. Natalie kijkt met een maatschappijbril naar de klimaatverandering en stelt de groeieconomie in vraag, terwijl Jonas op zoek gaat naar concrete en haalbare oplossingen. Door de ogen van Natalie en Jonas bekijken we de energie –en klimaatdiscussie op twee heel verschillende manieren.

Van Doel tot Kentucky
Natalie en Jonas gaan voor 'Watt' op onderzoek op verschillende plaatsen in eigen land, maar ook in  de VS, China, Japan, Koeweit, India en Denemarken. Overal praten ze met mensen die op alle mogelijke manieren een rol spelen in het energievraagstuk. Van een landbouwer in Pennsylvania en een mijneigenaar in Kentucky over een slachtoffer van de kernramp in Fukushima tot Vlaamse energiespecialisten en een windfarmuitbater in het Chinese Urumqi.

Zes afleveringen
De eerste vier afleveringen zijn opgebouwd rond verschillende energiebronnen of energiesystemen die we vandaag kennen: steenkool, olie, kernenergie en hernieuwbare energie.

De vijfde aflevering gaat over de energietransitie: de overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie.

In  de zesde aflevering geven de partijvoorzitters van de zes partijen die in het Vlaams Parlement zetelen, hun visie op het Vlaamse energiebeleid op basis van beelden uit de reeks.

Natalie, Jonas en Thijs
Natalie Eggermont (29) werkt als spoedarts in AZ Delta Roeselare en Menen,. Daarnaast is ze  ook druk in de weer als klimaatactivist. Ze is bezieler en machiniste van 'Climate Express', een politiek onafhankelijke groep vrijwilligers die de Belgische beleidsmakers aanzet om meer actie te ondernemen tegen de klimaatverandering. In 2015 schreef ze het boek Climate Express: Sporen van Verandering (uitgeverij EPO), waarin ze vertelt waarom de sociale en ecologische crisis hand in hand gaan en hoe alleen een sterke burgerbeweging de politici op het juiste spoor kan brengen..

Natalie: 'De klimaatverandering is voor mij dé uitdaging van deze tijd en van onze generatie. Ik denk dat iedereen van mijn leeftijd de wereld op een ingrijpende manier zal zien veranderen tijdens zijn leven. Op een goede of slechte manier. Ik wil er alles aan doen opdat we de juiste weg kiezen. Ik wil op zoek gaan naar antwoorden en oplossingen. Ik ben veel bezig met de vraag waarom we iets aan de klimaatverandering moeten doen, maar ik wil ook weten hoe we dat moeten aanpakken. Ik wil zien hoe andere landen het doen, zodat ook wij grotere stappen kunnen zetten. Ik wil nagaan hoe wij in België naar een koolstofarme maatschappij kunnen gaan. Nu is het cruciale moment om de klimaatverandering tegen te gaan. Vandaag zijn het vooral oudere mannen die beslissingen nemen over mijn leven en dat van mijn kinderen. Ik vind dat de jongeren veel meer zeg moeten hebben.'

Jonas Verstraeten (24) is sinds twee jaar master in de ingenieurswetenschappen, gespecialiseerd in energie. Hij werkt voor Engie Fabricom aan de uitbreiding van ons hoogspanningsnet en was op de universiteit actief bij een denktank die focust op het energievraagstuk. Jonas is een echte klimaatrealist. Hij ziet het probleem en doet als ingenieur niets liever dan zoeken naar concrete, werkbare en betaalbare oplossingen voor die problemen.

Jonas: 'Het is duidelijk dat de klimaatopwarming een gigantisch probleem is voor de wereld. Ik wil graag te weten komen of we goed bezig zijn om er iets aan te doen. Waar staan we? Is het überhaupt mogelijk om de opwarming van de aarde te stoppen? Hier in Europa is iedereen zich bewust van het probleem, maar hoe zit het in de rest van de wereld? Want iedereen moet meedoen als we het willen oplossen. Als ingenieur ben ik vooral op zoek naar oplossingen die haalbaar en betaalbaar zijn voor iedereen. Want alleen dan kan het werken. Dat is waar ik naar op zoek ben: een realistische oplossing voor het energieprobleem.'

Prof. Dr. Thijs Van de Graaf is verbonden aan het ‘Ghent Institute for International Studies’, waar hij zich specialiseert in energiebeleid en internationale politiek. Tussen 2009 en 2011 was hij lid van de ‘S.T. Lee Study Group on Global Energy Governance’ en in 2011 was hij ‘visiting scholar’ in Princeton Universty. Daarnaast publiceert hij in verschillende wetenschappelijke tijdschriften en zit hij in de redactieraad van ‘Energy research & social science’ (Elsevier).

Aflevering 1: Steenkool - dinsdag 17 april
Een springlevend fossiel

De eerste aflevering gaat over steenkool, de meest vervuilende fossiele energiebron die we vandaag nog gebruiken. Voor België was het in de vorige eeuw een bron van rijkdom. In India is dat nog altijd zo en in Amerika zit steenkool sinds de verkiezing van Donald Trump weer in de lift, tot spijt van de burgemeester van Pittsburgh.

België heeft zijn rijkdom voor een stuk aan steenkool te danken: tot de jaren ’50 was steenkool heel belangrijk voor onze economie. Natalie en Jonas bezoeken Jean Ooms, een ex-mijnwerker en Marc Eyskens, in de jaren ’80 één van de ministers in de regering die de Belgische steenkoolmijnen sloot.

Wat steenkool voor België was in de eerste helft van de 20ste eeuw, is het vandaag voor India. De vraag naar energie stijgt er voortdurend en de komende jaren zullen nog eens 250 miljoen Indiërs voor het eerst toegang krijgen tot elektriciteit. Een groot deel van die elektriciteit wordt opgewekt in steenkoolcentrales over heel India. Maar dat heeft grote gevolgen voor de luchtkwaliteit. Net op het moment dat Natalie en Jonas Delhi bezoeken, hangt er een recordhoeveelheid smog. De stad Korba, een halve eeuw geleden nog een dorp, is vandaag groter dan Antwerpen. Dat komt vooral door de mijnbouw, onder meer in de Gevra-mijn, de grootste open steenkoolmijn in Azië en de tweede grootste ter wereld. Jonas en Natalie vernemen er dat er nog een nieuwe en grotere mijnen in aanbouw zijn.

In België is steenkool helemaal verdwenen uit de elektriciteitsvoorziening. Maar in de Verenigde Staten zit steenkool sinds de verkiezing van Donald Trump weer in de lift. In Kentucky praten Natalie en Jonas met Grant Quasha, een jonge mijneigenaar die net een mijn heeft geopend waar hij de komende decennia miljoenen tonnen steenkool per jaar wil ontginnen, met dank aan Donald Trump. Terwijl ze op de werf van de mijn staan, noemt hij de akkoorden van Parijs ‘bullshit’.

‘Pittsburgh, not Paris’, zei Trump toen hij de stekker uit de Parijs-akkoorden trok. Daarmee bedoelde hij dat hij de steenkoolmijnen in Pittsbugh en de rest van Pennsylvania belangrijker vond dan het klimaatakkoord. Bill Peduto, de burgemeester van Pittsburgh, was ‘not amused’,  want zijn stad is net een voorbeeld als het over de energie-industrie gaat. Natalie en Jonas mogen op bezoek bij de burgemeester. Hij vertelt hoe je een stad met een rijk steenkoolverleden kunt veranderen in een groene en CO2-vriendelijke plaats, én hoe dat ook nog eens economisch interessant kan zijn.

'Watt', vanaf dinsdag 17 april om 21.15 uur op Canvas en vrtnu.be.